एका विशिष्ट संख्येत एकत्र राहायचं ,उठबस करायची,बागडायच आणि समूहानं फिरायचं ह्या वरुनच या पक्ष्यांना सातभाई नाव पडलेलं आहे.साधारणपणे सहा- सात असे हे पक्षी एकत्र राहतात.घरादारांत जवळच्या वृक्षांवर आपण या पक्ष्यांना पाहतो किंवा ते जमिनीवरही एकत्र उड्या मारतात.एकत्रित एकोप्याने राहणारे हे पक्षी यांच्यात अंतर्गत संपर्क साधण्याची व संदेश देण्याची नैसर्गिक देणगी लाभली आहे.इंग्रजीत त्याला कॉमन बॅबलर असे म्हणतात. सातभाईंना इंग्रजीत ‘सेव्हन सिस्टर्स’ असेही नाव आहे.
सातभाई नेहमी सातच्या संख्येत दिसतातअसा समज आहे.मात्र ८-१० पक्षांपासून २०-२२ पक्षांपर्यंत ही थवे दिसून येतात.हे पक्षी छोट्यामोठ्या थव्यांमध्ये विखुरलेले असतात.सातभाई या पक्षाला महाराष्ट्रातील जनसमुदाय कोंघी या नावाने ओळखतो ... ह्या पक्षाचा आवाज कोय कोय कोय असा आहे . रामायण ह्या ग्रंथामध्ये या पक्षाचा संदर्भ येतो.
या पक्षाचे कपाळ राखाडी रंगाचे आणि संपूर्ण शरीर तपकिरी रंगाचे असते.हा पक्षी उडत असताना फुलवलेल्या शेपटीची बाहेरची पिसे पांढरट दिसतात,त्याची शेपूट लांब सडक असून शेपटीची मधली पिसे सर्वात लांब आणि कडेची पिसे लहान असतात.सर्वसाधारणपणे या नावाने ओळखले जाणारे पक्षी मध्यम आकाराचे, तपकिरी रंगाचे व कळप करून राहणारे आहेत.भारतात छोटा सातभाई, बडा सातभाई, पिवळ्या डोळ्याचा सातभाई आणि मोठा राखी सातभाई या जाती आढळतात.
या पक्ष्यांना चांगले व फार लांब उडता येत नाही. ते उडताना लागोपाठ जोराने पंख फडफडवितात व थोडे दूर जातात. नंतर पंख पसरून हवेतून संथपणे घसरत जातात.अशी यांची उडण्याची पद्घत आहे.सातभाई पक्षी उडताना आणि चरताना प्रचंड कालवा करतात.सातभाई पक्षी स्थानिक असून त्यांचे वास्तव्य पानगळीची जंगले, आर्द्र जंगले, निम्नहरित जंगले, शहरातील उद्याने इत्यादी ठिकाणी असते.जमिनीवरचे किडे,वाळव्या ,अळ्या,आणि गवताच्या बिया हा त्यांचा मुख्य आहार असतो.
हे पक्षी पाल्यापाचोळ्यात ‘सरपटणाया प्राण्यांप्रमाणे’ मात्र शेपटी उंच करून जमिनीवर फिरताना व उडया मारताना आढळतात. त्यांची साद उंच स्वरात असून धोक्याची सूचना देताना खूपच किंचाळतात.थव्यातला एक पक्षी जवळच्या झाडाच्या शेंड्यावर बसून टेहाळनीचे काम करतो. एखादा शिकारी पक्षी दिसला की विशिष्ट आवाज काढून जमिनीवर खाद्य शोधात असणाऱ्या पक्षांना सावध करतो. धोक्याचा इशारा मिळताच जमिनीवरचे सर्व पक्षी ताबडतोब जवळच्या एखाद्या झाडावर किवा झुडपात दडून बसतात. झाडावर बसून टेहळणी करण्याचे काम थव्यातले पक्षी आलटून पालटून करतात.कळपामध्ये हे पक्षी सहकारी वृत्तीने एकत्र राहतात पण कधीतरी मतभेदाचा प्रसंग उद्भवला तर एकमेकांत नखे व चोच यांचा शस्त्र म्हणून वापर करून स्वैर लढतात. मोठया पशुपक्ष्याने हल्ला केल्यास मात्र एकत्र येऊन त्याला परतवतात. ह्या पक्ष्यांचे वैशिष्टय म्हणजे, ‘पावश्या व चातक’ पक्ष्यांची अंडी आपल्याच घरटयामध्ये अतिशय काळजीने सांभाळतात. हे पक्षी उत्तर पाकिस्तानपासून उत्तरपश्चिम भारतापर्यंत आणि दक्षिण पाकिस्तान, नेपाळ, बांगलादेश आणि लक्षद्वीप बेटे येथे आढळतात.
सातभाई या पक्ष्याचा मार्च–मे आणि जुलै–सप्टेंबर असा वर्षातून दोनदा विणीचा हंगाम असतो. घरटे दाट झुडपात किंवा गवतात न दिसेल अशा जागी परंतु एक मीटरपेक्षा जास्त उंचीवर नसते. घरटे वाटीसारखे असून मुळ्या, काटक्या इत्यादींचे बनविलेले असते. आतून मऊ पदार्थांनी मढविलेले असते.
अशा प्रकारे गुण्यागोविंदाने एकत्र राहणारे,एकत्र वावरणारे,परस्परांना मदत करणारे हे सातभाई आपल्यालाही एकत्र राहण्याचा संदेश देऊन जातात.
No comments:
Post a Comment