ओळख पक्ष्यांची - मोर

 

 

                    'मोर' हा भारताचा राष्ट्रीय पक्षी आहे.मोर हा कुक्कुटवर्गीय पक्षी आहे. मोर हा दिसायला आकर्षक असल्याने सर्वांनाच आवडतो. मोराला पक्षांचा राजा असेही म्हटले जाते.नर पक्षास मोर तर मादी पक्षाला लांडोर या नावानेही ओळखले जाते. मोराच्या आवाजाला केकारव असे म्हणतात.केकारव म्यॉंव म्यॉंव किंवा म्यूॅंहू...म्यूॅंहू... असा भासतो.मोराचा रंगीत पिसारा , डौलदार मान, डोक्यावर असलेला निळा रंग व डोक्यावरील तुरा मोराची सुंदरता वाढवतात.मोर हा अतिशय चपळ पक्षी आहे.मोर अतिशय जागरुक असतो.थोडीशी जरी चाहूल त्याने ऐकली तरी झाडाझुडपात मोर गायब होऊन जातो.

                मोरांचे वास्तव्य सामान्यपणे दाट झुडपांमध्ये आणि विशेषेकरून नदी व ओढा यांच्या किनाऱ्‍याला असते. ते गटाने राहतात आणि वावरतात. मनुष्य वस्तीत किंवा खेड्यांच्या आसपास ते राहतात. दिवसभर खाद्य शोधत फिरून रात्री ते एखाद्या मोठ्या झाडावर विसावतात.मोराचे अन्न हे झाडाची पाने, किडे, साप, सरडे,आळी आहे. ते काही फळेही खातात. जमिनीवर पडलेली फळे, धान्ये, उंदीर, कीटक इ. ते खातात.

मोर पानझडी जंगलांत व अरण्यात राहतात. पांढरा मोर दुर्मिळ आहे. हे प्रामुख्याने मोकळ्या  जंगलात  किंवा शेतात आढळतात, जेथे त्यांना फीडसाठी बेरी आणि धान्य मिळते परंतु साप, मांजर, उंदीर आणि खार(गिलहरी) इ. खातात.वपावसाची चाहूल लागताच मोर त्याचा पिसारा फुलवतो आणि नाचतो म्हणूनच आपल्याला पावसाळ्यात जास्त करून मोर दिसतात.

                     मोर हे सुंदरता व सभ्यतेचे प्रतीक मानले जाते. त्याच्या पंखांचा वापर मुकुट, सिंहासने, शाईने मजकूर लिहिण्यासाठी असा अनेक प्रकारे होतोच. मोर हा मुळचा भारतीयच आहे.अलेक्झांडरने भारतातून मोर त्याच्या देशी नेले व त्यानंतर विविध देशात मोराच्या विविध प्रजाती निर्माण झाल्याचे सांगितले जाते. मोर हा बहुभक्षी आहे. खुली मैदाने, दर्‍याखोर्‍यात ते राहतात. जंगलातील मोर सिंह अथवा अन्य प्राणी शिकारीसाठी बाहेर पडले तर जोरजोरात ओरडून अन्य प्राण्यांना सुचना देतात. मोराचा नाच हा नयनमनोहर सोहळा असतो. विशेषतः पावसाळ्यात या नाचाला बहर येतो. मोराच्या शिकारीवर भारतात बंदी आहे.वाघ, कोल्हा व रानमांजर हे मोराचे नैसर्गिक शत्रू आहेत. वाघ व बिबट्या यांसारखे प्राणी शिकारीसाठी बाहेर पडल्याचे दिसताच मोर ओरडून इतरांना सावध करतो. आपल्यावर हल्ला होणार असे दिसताच मोर वेगात पळतात. कीटकनाशके चोळलेल्या बिया खाल्ल्याने तसेच उन्हाळ्यात पाण्याच्या दुर्भिक्षामुळे मोरांचे मृत्यू होतात. असा हा सुंदर पक्षी पर्यावरणाचा महत्त्वपूर्ण घटक आहे.म्हणून त्याच्या संवर्धनासाठी जाणीवपूर्वक प्रयत्न होणे गरजेचे आहे.