गरुड हा एक शिकारी पक्षी आहे. त्याला पक्षांचा राजा समजले जाते. हे पक्षी शिकार करतात. गरुड या पक्ष्याच्या काही उपजाती आहेत. सर्व उपजातींचे गरुड साप, इतर छोटे पक्षी, मासे, छोटे-मोठे सस्तन प्राणी यांची शिकार करतात.
गरुडाच्या प्रामुख्याने आफ्रिकी मत्स्य गरुड,काळा गरुड,टकला गरुड (अमेरिकेचे राष्ट्रीय चिन्ह), ठिपक्यांचा पाणगरुड,तुरेवाला सर्प गरुड,नेपाळी गरुड,पहाडी गरुड,पांढऱ्या शेपटीचा गरुड,मत्स्य गरुड,राखी डोक्याचा मत्स्य गरुड,समुद्र गरुड,सुपर्ण सोनेरी गरुड,हार्पी गरुड या जाती आढळून येतात. गरुड हा पक्षी भारतासह इतर देशातही आढळून येतो. हिंदू धर्मात गरुड पक्षाला उच्च स्थान आहे.भारतीय पुराणांमध्ये देखील गरुडाला महत्त्व आहे. गरुड भगवान विष्णु यांचे वाहन आहे असे मानतात. गरुड पुराण या नावाने एक मोठा ग्रंथही आहे.
असा हा सुंदर दिमाखदार पक्षी गरुड पक्षांचा राजा आहे. त्याचे स्थान पक्ष्यांच्या यादीमध्ये सर्वात वरतीच राहील.या पक्षाचा उडण्याचा वेग खूप जास्त असतो. डोळ्यांची नजर तीक्ष्ण असते. तसेच या पक्षांचे काही वैशिष्ट्ये देखील आहेत. गरुडाला आकाशातून जमिनीवरचे सावज सहज दिसते. उंच आकाशातून झेप घालून गरुड सावज अगदी बरोबर टिपतो.
अनेक पक्षी आकाशात उडतात परंतु गरुडा इतके उंच उडणे सर्व पक्षांना शक्य होत नाही. गरुड उंच आकाशात ढगांच्याही वर झेप घेतो.गरुड हा पक्षी खूप चालाक व चपळ आहे.गरुडाचा आकार इतर पक्षापेक्षा मोठा, उडण्याचा प्रचंड वेग, तीक्ष्ण आणि मजबूत चोच, मोठ्या अणकुचीदार नख्या, सर्पभक्षण आणि मोठे प्राणीसुद्धा भक्ष्य म्हणून उचलून नेण्याची शक्ती यांच्यामध्ये असते.
बऱ्याच ठिकाणी आपल्याला आढळून येते की, गरूडाचे वर्णन बऱ्याच प्रमाणात ईगल पक्ष्यांच्या वर्णनाची जुळणारे असल्यामुळे पक्षी विज्ञानात त्याला इगल असे म्हटले जाते.गरुडाचा रंग फिकट तपकिरी असतो. तसेच मानेजवळ थोडासा फिकट पिवळा किंवा मळकट पिवळसर रंग देखील असतो. गरुड पक्षी आकाराने घारी पेक्षा थोडा मोठा असतो.
गरुडांच्या चोचीदेखील इतर शिकारी पक्ष्यांसारख्या मोठ्या व बळकट असतात. त्यांच्या बाकदार चोचींमुळे त्यांना मांस फाडणे सोपे जाते. गरुडांचे पाय व पंजे भक्ष्य पकडण्यासाठी बळकट असतात.त्यांच्या डोक्याच्या मानाने डोळे खूपच मोठे असतात. त्यामुळे गरुडांची नजर खूपच तीक्ष्ण, म्हणजे माणसांच्या चौपट तीक्ष्ण असते. माणसांना दृष्टिपटलावर दर चौरस मिलिमीटरला दोन लक्ष प्रकाश-संवेद्य पेशी असतात, तर गरुडांना एक दशलक्ष, म्हणजेच माणसांच्या पाचपट असतात. माणसांना जरी एकच गतिका असली, तर गरुडांना त्या दोन असतात; त्यामुळे त्यांना एकाच वेळी समोर व बाजूंना पाहता येते. गरुडांच्या डोळ्याची बाहुली खूप मोठी असते; त्यामुळे बाहेरून येणाऱ्या प्रकाशाचे कमीत कमी विवर्तन होते, यामुळे देखील त्यांची दृष्टी चांगली असते व त्यांना त्यांची भक्ष्ये खूप दुरूनही दिसतात.
गरुडांची घरटी काट्याकुट्यांपासून बनलेली असतात व ती बहुधा उंच कड्यांवर, उंच झाडांवरती असतात.किंवा सुळक्यावर बांधलेले असते. अशा ठिकाणी इतर प्राणी सहजासहजी जाऊ शकत नाहीत. घरटे १.५ ते २ मी. व्यासाचे, मोठ्या आणि बळकट काटक्यांनी तयार केलेले असते. त्याची आतील बाजू पाने, नारळाच्या शेंड्या, कीटकांना पळवून लावणा-या वनस्पती यांनी आच्छादलेली असते. प्रजननाचा काळ नोव्हेंबरपासून एप्रिलपर्य़ंत असतो. बरेच गरुड त्यांच्या पूर्वीच्या घरट्यांमध्ये परततात व काड्या, फांद्यांची भर घालत राहतात. गरुड एका खेपेस एक किंवा दोन अंडी घालतात; पण बऱ्याचदा अगोदर जन्मलेले व मोठे पिल्लू त्याच्या धाकट्या भावंडांचा जीव घेते, व अशा वेळी पालक मध्यस्थी करत नाहीत.
आकाशात खूपच उंच उडत असतानाही तो आपले भक्ष्य पकडण्यासाठी हवेत सूर मारून वेगाने खाली येतो आणि नख्यांच्या मदतीने तो भक्ष्य पकडतो. हा पक्षी साप, सरडे, पक्षी, ससे, घुशी, उंदीर यांना पायात घट्ट पकडून आणि उचलून नेतो व खातो. तो मोठे कीटक व मृत जनावरांचे मांसही खातो. त्यामुळे तो परिसर स्वच्छ राखण्याचे काम करतो. भक्ष्याची शिकार फक्त दिवसा करतो. लहान कोकरू उचलून नेण्याएवढी शक्ती त्यांच्यामध्ये असते.जंगलांमध्ये राहणाऱ्या गरुडांचे पंख छोटे असतात व शेपटी लांब असते. त्यामुळे ते उडताना हवेतल्या हवेत अगदी सहज कलाटणी घेऊ शकतात. अधिक वेगाने, झाडांच्या फांद्यांमधून, लक्ष्याचा पाठलाग करताना त्यांना छोटे पंख उपयोगी पडतात. आकाशात उंच भरारणाऱ्या गरुडांचे पंख मात्र मोठे असतात व शेपटी छोटी असते. त्यामुळे ते वाढत्या वातप्रवाहावर सहजतेने तरंगू शकतात. परंतु याच कारणांमुळे त्यांना आकाशात झेपावणे व जमिनीवर उतरणे तुलनेने अवघड जाते.आकाशात घिरट्या घालीत ते भक्ष्याची शोध घेतात व झाडाझुडपात डोकावतात. ते उडताना पंखांची टोके पसरलेल्या हाताच्या पंजांसारखी दिसतात. पंखाची फडफड न करता फक्त तरंगत मोठे अंतर तो पार करतो.
